Ben je van een (montessori)school en heb je interesse in een project mediakunst- of erfgoededucatie? Laat je hieronder inspireren door het voorbeeld van Kunst Centraal met meerdere basisscholen. Alle informatie over hoe je moet aanvragen, vind je op de pagina van de regeling. Je vraagt als school niet zelf aan, maar je culturele partner doet dit. Het is dus belangrijk om een goede partner te vinden voor je idee.
Grote kans dat ook jij cultuuronderwijs wilt ontwikkelen dat bijdraagt aan het halen van onderwijsdoelen én dicht bij de belevingswereld van kinderen staat. Digitale technologie biedt dan volop creatieve mogelijkheden. Maar hoe formuleer je als school een visie op mediakunsteducatie? Wat heb je nodig om een concrete slag te maken? En kun je dit ook online doen?
Floor Vlasblom is projectleider mediakunst bij Kunst Centraal. Deze organisatie helpt scholen in de provincie Utrecht de creativiteit van kinderen te ontwikkelen. Bijvoorbeeld met het project Maak het met Mediakunst, dat voortkomt uit de vraag van scholen hoe ze mediakunst kunnen inzetten om onderwijsdoelen te halen. Het Fonds voor Cultuurparticipatie ondersteunt dit project via de subsidieregeling Mediakunst- en erfgoededucatie. Halverwege het project, vertelt Floor hoe het gaat en wat er anders liep dan voorzien.
Zelf ontwerpen
In Maak het met Mediakunst koppelt Kunst Centraal elke deelnemende basisschool aan een culturele partner. Per jaar gaan drie à vier scholen verder met wat de groep scholen het jaar daarvoor heeft ontwikkeld. Kunst Centraal werkt hierin samen met Zeewaardig, een bureau voor design thinking. Floor: “Wat deze methode bijzonder maakt is dat de gebruikers – dus de leerkrachten en samen met hen ook de leerlingen – het mediakunstonderwijs zelf ontwerpen. In plaats van consument worden ze creatief producent.” Hun culturele partner en wisselende kunstenaars helpen daarbij.
Om scholen richting te geven kregen zij de keuze uit virtual reality (VR), augmented reality (AR) en robotica. Ze kozen elk een andere vorm.
Visie ontwikkelen
Kennis is de basis – bekende woorden in het onderwijs. Floor: “Om een visie te kunnen formuleren moet je eerst weten wat mediakunsteducatie is en wat je ermee kunt. Er zitten drie kanten aan: een technische, een creatieve en educatieve. Bij die laatste kijk je bijvoorbeeld welke lesvormen je kunt koppelen aan welke vakken. Je stelt per aspect de vraag wat de kinderen moeten leren. Dus: welke technieken wil je ze aanleren, wat wil je er creatief uithalen en moeten ze bijvoorbeeld een spreekbeurt houden?”
Scholen kregen ondersteuning bij de koppeling van de verschillende aspecten aan hun curriculum. En concrete uitwerking in de praktijkfase zou de verbanden verder verduidelijken.
Benodigdheden
Hebben scholen eenmaal een visie, dan zijn er nog praktische voorwaarden. De belangrijkste zijn: vaardigheden en (financiële) middelen. Ter ondersteuning ontwikkelde Kunst Centraal tooly.nl, een website met 21 gratis online tools, waarmee kinderen zelf creaties kunnen maken. Financiën en fysieke ruimte zullen deels de techniekkeuze bepalen. Maar scholen blijken daarbij ook handig gebruik te maken van de faciliteiten van hun vaste samenwerkingspartners, zoals bibliotheken, die meer ruimte hebben of al hebben geïnvesteerd in technische middelen.
Minder concrete voorwaarden zijn inspiratie, draagvlak en het wegnemen van technische angst. Floor signaleert dat mediakunst nog als vrij technisch wordt ervaren. “Niet alleen door leerkrachten, trouwens, er zijn ook kinderen die er niet meteen in duiken. Maar je hoort ook uitspraken als: ‘Ik snap de app nog niet, maar ik weet waar we naartoe willen.’ Dat is een ideale houding van een leerkracht. Eerst ga je met de leerlingen ontdekken hoe de techniek werkt, dan ga je ermee experimenteren en vervolgens creëren. Daarna volgen nog: evalueren, bijstellen en presenteren. Als ik een tip moet geven: bouw in elk plan voldoende ruimte in voor experiment.”
“Mediaeducatie vergt een andere houding van de leraar: je moet dingen bedenken en samen met leerlingen experimenteren. Dat is leuk en spannend tegelijk.”
De praktijk als leerschool
Op het moment van testen, brak de coronacrisis uit. Floor: ”Het bijzondere was: toen móesten leerkrachten wel met digitale technieken werken. Daardoor was de drempel snel weg. Zo bood de crisis ook een mooie kans.”
Mediakunst lijkt bij uitstek een vak om online aan te werken, dus corona-proof, maar dat bleek niet zonder meer waar. Floor: “Leerlingen hadden thuis bijvoorbeeld geen VR-brillen. Op de school die daarmee werkte, ging net een leerkracht met zwangerschapsverlof, dus haalden we een plan uit de kast: een virtuele kijkdoos. De hele klas en alle teamleden maakten daarvoor een onderdeel. Daarna hebben we alles in een grote doos geplaatst en ingescand met een 360-gradencamera en kreeg iedereen een kartonnen telefoonbril.
De reacties waren helemaal geweldig. Het eindproduct was door de hele groep gemaakt en je zag er goed aan hoe je met techniek en creativiteit een heel persoonlijke boodschap kon overbrengen.”
Die koppeling tussen de verschillende aspecten bleek ook op de school die met AR werkte. Daar werden bomen in school geplaatst, waaraan een verhalende laag over bomenkap werd toegevoegd, gekoppeld aan een les over regenwouden uit het curriculum.
Kortom, wie een open houding aanneemt kan met mediakunsteducatie zelfs in de meest bijzondere omstandigheden uit de voeten.
Met de subsidieregeling Mediakunst- en erfgoededucatie geven we aandacht aan een relevante, maar vaak nog onderbelichte tak van cultuureducatie. Er is extra budget beschikbaar, dus heb je een plan of idee voor komend schooljaar, neem dan contact op met één van de adviseurs: Esther, Marjolijn of Valerie.
Met het landelijke programma Cultuureducatie met Kwaliteit werken het Ministerie van OCW, het LKCA en het Fonds voor Cultuurparticipatie samen aan goed cultuuronderwijs voor elk kind.
Maak het met mediakunst in een notendop
De startsituatie, ambities en mogelijkheden - verschillend per school - zijn altijd het uitgangspunt. In de uitwerking volgt het project wel een vast stramien. Na een centrale bijeenkomst gaan de deelnemers eerst op hun school input ophalen: wat wil en denkt je team? Dan volgt een brainstormsessie met een kunstenaar, om lessen te bedenken die passen bij leerdoelen. Daarna komt Kunst Centraal op school helpen de lessen uit te werken. Elke school ontwerpt zo drie projecten per jaar en brengt ze in de tussentijd in praktijk.
Een eerdere versie van dit artikel werd gepubliceerd in Kader Primair, maandblad voor schoolmanagement.
