Een zoektocht naar de kernwaarden van zorg. Dat is misschien wel de beste omschrijving van het tweetalige Woordenboek der Zorg. Het Burg Hülshoff - Center for Literature uit Munster en Big Draw uit Nijmegen maakten dit grensoverschrijdende Gesamtkunstwerk. Het woordenboek bevat een bijzondere verzameling teksten en illustraties. Woord en beeld proberen samen een antwoord te geven op de vraag: wie draagt zorg voor wie en waarom?

Het initiatief kwam van Duitse zijde, vertelt kunstenaar Krista Burger. Ze is als projectleider de drijvende kracht achter de Nederlandse bijdrage. ‘De directeur van het Center for Literature in Munster was op zoek naar een partner voor een Euregio-project met het thema care. Ik dacht meteen aan dat het goed zou aansluiten bij The Big Draw Nijmegen. Dat is een internationaal tekenevenement dat jaarlijks in grote steden plaatsvindt. Toevallig was in Nijmegen in 2019 het thema creativity & well-being. Eén plus één is twee!’

Workshops

Het project omvatte zowel aan Nederlandse als aan Duitse kant een aantal workshops. Zeven auteurs (twee Duitse en vijf Nederlandse) twee vertalers en twee illustratoren creëerden met de deelnemers de inhoud van het Woordenboek der Zorg.

Samen verkenden ze het gebied van de zorg. Vanuit de centrale vraag: wie draagt zorg voor wie? kwamen een aantal deelvragen aan de orde: Zoals: wat zijn onze maatschappelijke drijfveren, wat verlamt ons? Wie draagt lokaal, nationaal en internationaal zorg voor wie? Waar halen wij de moed en energie vandaan om zorg te dragen voor anderen? Is het nodig en is de tijd daar om sociaal anders te gaan denken? 

Beeld en tekst

De Duitse en de Nederlandse partner sloten niet alleen thematisch goed op elkaar aan. Big Draw denkt eerst en vooral vanuit het beeld, het vertrekpunt van Center voor Literature is tekst. Vandaaruit wil de instelling een verbinding leggen met andere kunstvormen. Deze specialisaties betekende overigens niet dat de Duitsers puur en alleen zorgdroegen voor de tekst van het woordenboek en de Nederlanders die illustreerden en vormgaven. ‘Nederland heeft ook heel veel tekst aangeleverd,’ vertelt Burger.

‘We werkten met verschillende doelgroepen: scholieren van de basis- en middelbare school, ouderen, schrijvers deden interviews.’ Dat leverde een grote diversiteit aan materiaal op. Kinderrijmpjes, overpeinzingen, poëzie, tekeningen, zeefdrukken… Een voorbeeld van een gedicht onder de T van Tijdperk Mens:

Als we 
alles hebben
verloren

Pakt niemand
dat nog van
ons af

Vruchtbaar

De grensoverstijgende samenwerking verliep soepel. Taalproblemen waren bijvoorbeeld zeldzaam. Burger: ‘Mijn Duits is vrij goed, ik woon samen met een Duitser. En de projectleider aan Duitse kant studeert Nederlands. We spraken samen een soort mengtaal.’ Culturele verschillen speelden ook nauwelijks een rol. Wel merkte Burger dat zij als projectleider meer eigenstandig kon functioneren dan haar Duitse collega Sofia Kisfeld. ‘Duitsers zijn hierarchischer ingesteld dan Nederlanders, maar dat is een marginaal verschil. Als je daar rekening mee houdt en open en helder communiceert is dat zeker geen probleem.’ Burger noemt de samenwerking vruchtbaar. Hoewel ze een volgende keer nog meer kruisbestuiving tussen de deelnemers zou wensen, is ze zeer te spreken over het wederzijdse contact.

Samenhangend product

‘Het woordenboek staat al online, van het fysieke exemplaar zijn er 300 gedrukt. Alle teksten zijn in het Duits en in het Nederlands, door professionele vertalers vertaald. Het boek is de stem van een paar honderd deelnemers. Ik ben er trots op dat er ondanks alle diversiteit en verschillen in aanpak toch een samenhangend product tot stand is gekomen van een hoogwaardig artistiek niveau.’ De 300 exemplaren worden verdeeld onder de deelnemers en deelnemende instellingen. ‘Ik hoop dat het aanleiding voor gesprek wordt,’ aldus Burger.