Om relevant te blijven, vormen veel cultuurinstellingen zich om tot ‘huis van de stad’. Bibliotheken lenen allang niet meer alleen boeken uit, maar bieden verrassende partners de vloer. Musea geven stadgenoten een stem in wat er bewaard blijft. Theaters laten omwonenden meeprogrammeren en -organiseren. Hier drie inspirerende voorbeelden die wij met subsidie ondersteunen, en hun gedeelde ervaringen.

Talentontwikkeling in het theater

Theaters Tilburg herbergt een schouwburg, concertzaal en studio en wil daarin voor en met alle Tilburgers programmeren. Niet incidenteel, maar structureel. Van bevlogen jongeren uit de urban scene, tot ouderen die hier theatermiddagen organiseren. Met oog voor de verschillen in ambitie.

De instelling wil de buitenwacht ook invloed geven op de manier van organiseren. Dat lukt door aan te haken bij externe activiteiten, de initiatiefnemers daarvan uit te nodigen, en nieuwe doelgroepen – in de eerste plaats jongeren – een plek te geven. Vier groepen MeeMakers organiseerden in het seizoen 2017-2018 elk drie eigen evenementen. Ze kregen daarbij ondersteuning op het gebied van organisatie, techniek, marketing en pr, en inhoud. Na drie keer moesten ze het op eigen kracht kunnen. Dus het volgende seizoen werden ze meer als professionals behandeld, met een plek in de vaste programmering. Rozemarijn Romeijn, publiekswerker en projectleider: ‘We zijn gegroeid naar 15 activiteiten in seizoen 2018-2019. Het mooiste is dat de deelnemers zich serieus genomen voelen, de opportunity voelen en met beide handen aannemen. Ik word nu ook in hún leefwereld uitgenodigd.’ Met onze bijdrage kunnen in het vervolgtraject ook weer nieuwe groepen MeeMakers beginnen.

Erfgoed in de stad in plaats van in het museum

Museum Rotterdam verzamelt oud én eigentijds nieuw Rotterdams erfgoed. Medewerkers gaan daarvoor actief de stad in, om samen met bewoners het Rotterdam van nu te ontrafelen. Het museum laat het erfgoed in de stad, volgt het, en zet het in om groepen onderling te verbinden en om een duurzame relatie met hen aan te gaan.

Directeur Paul van der Laar: ‘Onze aanpak heeft veel bijgedragen aan de erkenning van de innovatieve kwaliteiten van het museum en de mate waarin het museum voorop loopt als laagdrempelig en publieksvriendelijk museum. Om uit zoveel musea in Nederland te worden gekozen als kandidaat voor de BankGiro Loterij Museumprijs 2019 is een enorme eer en erkenning voor alle inspanningen.’

De bibliotheek als Barbamama

Samen met medialab SETUP wil de Bibliotheek Utrecht meer mensen actief betrekken bij maatschappelijk complexe onderwerpen. De organisaties zetten brede programmalijnen uit met als uitgangspunt twee van de VN-doelen voor duurzame ontwikkeling. De invulling gebeurt in samenspraak met partijen in de stad en wordt daarna toegespitst per wijk, samen met wijkbewoners. Zo ontstaan activiteiten waar daadwerkelijk behoefte aan is. Vorm en discipline staan daarbij nooit van tevoren vast. Doel is om deze werkwijze uiteindelijk in de hele organisatie te gebruiken.

Intern draagvlak

Het vergt flexibiliteit van de vaste medewerkers om de werkwijze als MeeMaakPodium in het DNA van een instelling vast te leggen. Theaters Tilburg: ‘Met de afdeling techniek lukt dit bijvoorbeeld erg goed. Andere afdelingen en collega’s moeten goed geïnformeerd worden over het doel.’ Bij de Bibliotheek Utrecht waren vooral de medewerkers in het sociaal domein al gewend te werken met partners met een heel andere expertise.

MeeMakers trekken

Als je programmering nog alle kanten op kan en je openstaat voor partners uit alle denkbare velden, betekent dat trouwens niet dat je gezichtsloos wordt. Paul, van Museum Rotterdam: ‘Wij willen niet aan het eind van de erfgoedketen staan, maar richting geven aan het actuele debat.’ Ook Githa Beek, van de Bibliotheek Utrecht, wil onderwerpen agenderen die leven in de stad. Door die vervolgens op wijkniveau aan te passen, trekt de bibliotheek relevante partners. ‘Het idee is dat partijen die iets willen organiseren daarvoor naar ons toe komen vanwege die thematiek en inhoud, niet alleen vanwege de ruimte die we bieden.’

Als MeeMaakPodium sta je dus open voor iedereen, maar door een doordachte opzet word je meer dan alleen een open podium. De ‘mee’ in meemaken vraagt om een gedeelde aanpak. En er zijn veel meer partijen om mee in zee te gaan dan alleen de voor de hand liggende.
Paul: ‘De cultuursector wordt vaak verticaal gezien, tamelijk geïsoleerd binnen een domein. Maar de reikwijdte van cultuur is veel breder: cultuur raakt aan economie, politiek, het sociale veld. Dus zorg voor horizontale verbindingen.'

Ook Theaters Tilburg zoekt, met de geslaagde voorbeelden uit het vorige seizoen als illustratie, de verbinding met onderwijs, welzijn, zorg en bedrijfsleven om het bereik en effect te vergroten.

Toekomstwens: kennis delen

'Onze experimenten zie ik als R&D,' zegt Paul. 'Maar het kost veel overtuigingskracht om die kennisrol te kunnen vervullen, want dat verwacht men niet van een museum.’ Veel collega-musea doen al wel een beroep op de ervaring van Museum Rotterdam. Paul: 'Maar wij kunnen nog veel meer als kennisinstituut worden benut.

Theaters Tilburg heeft dezelfde ervaring. ‘Andere theaters en culturele organisaties in ons netwerk interesseren zich voor onze aanpak. We onderzoeken hoe [we] ze aan kunnen laten sluiten en hoe we kennis kunnen delen.’

Het Fonds voor Cultuurparticipatie steunt MeeMaakPodia niet alleen met subsidie, maar ook met een begeleidingstraject door de Academie voor Cultuurmanagement. Frank-Jan van Lunteren, van SETUP: ‘Met de vele lessen die we nu leren zouden we uiteindelijk ook zelf een coachende rol voor andere MeeMaakPodia kunnen vervullen; ik zou onze ervaringen graag delen met andere instellingen.’

Lees ook het recente interview met de Bibliotheek Utrecht en mede-aanvrager medialab SETUP.