Nog sneller dan in andere Nederlandse steden grijpt in Lelystad de vergrijzing om zich heen, met alle problematiek van dien. Het culturele aanbod in de jonge stad houdt daarmee geen gelijke tred. Reden voor de gemeente om te participeren in het Age Friendly Cultural City-programma. ‘Via kunst en cultuur herontdekken ouderen hun eigen creativiteit. Bovendien is het een medicijn tegen eenzaamheid.’
Lelystad is een newtown, maar inmiddels meer dan vijftig jaar oud. De jonge gezinnen die eind jaren zestig en begin jaren zeventig in grote getale naar de nieuwe stad trokken, zijn op leeftijd. Met een bevolking waarvan 19 procent 65-plus is, scoort de stad net iets boven het landelijk gemiddelde. ‘We hebben in Lelystad niet alleen een atypische bevolkingspiramide,’ vertelt Eric Pul, beleidsmedewerker Cultuur en Sport.
‘Ook de sociale structuur van de groep senioren is anders dan op het oude land. De jonge gezinnen die naar Lelystad verhuisden, hebben hun familie en vrienden achtergelaten om in de polder een nieuw leven te beginnen. Natuurlijk zien ze die nog wel eens, maar veel minder dan normaal gesproken het geval zou zijn. Dat zorgt voor meer eenzaamheid onder ouderen.
'Cultuur is prachtig middel om ze bij de samenleving te betrekken en met elkaar en met jongere generaties in contact te brengen. Vandaar onze deelname aan AFCC.’
Ronde Tafel
Namens Lelystad geeft Stichting Kubus invulling aan het programma. Dat doet de culturele instelling onder de noemer Lelystad verbindt; Een Leven Lang Kunst en Cultuur. Handig was dat Lelystad op initiatief van de gemeente in 2018 is gestart met de Ronde Tafel tegen Eenzaamheid. Daar schuiven alle voor het AFCC-programma relevante organisaties aan; naast de gemeente ook zorg- en welzijnsinstellingen. En Kubus dus ook. ‘We zijn het project gestart met intensief overleg met Stichting OSOL (Overleg Senioren Organisaties Lelystad, red.). Niet alleen om inzicht te krijgen in de behoeften, maar ook in de verscheidenheid aan senioren,’ aldus projectleider Matthijs Broers.
Kubus kwam tot drie groepen: de vitale ouderen, met goede financiële basis, zie zelf cultuur opzoekt, de middengroep met beperkte financiële middelen, die niet uit zichzelf culturele activiteiten onderneemt en de naar verhouding grote groep ouderen met zeer beperkte financiële middelen. Daardoor was ons al snel duidelijk dat we in ons culturele aanbod erg rekening moesten houden met het kostenaspect en de samenwerking moesten zoeken met het sociale domein.’
Ja dokter, nee dokter
Lelystad verbindt; Een Leven Lang Kunst en Cultuur omvat een aantal deelprojecten. Zo is er Creatief Smullen, een interactieve lunch met een wisselend Cultureel programma rond muziek, theater, beeldende kunst en dans. Met ingang van het voorjaar 2020 is het project uitgezet in vier zogenoemde Buurtkamers. Kosten voor de deelnemende senioren: vijf euro.
In samenwerking met Kwintes, een dagbesteding voor mensen met psychische problematiek, is een project gestart waarin een groep van vijftien merendeels ouderen onder begeleiding van een theaterdocente een complete voorstelling maken. Onder de titel “Ja dokter, nee dokter” is een succesvolle voorstelling gegeven. Broers: ‘Een van de oudere dames wilde koste wat het kost receptioniste spelen. Ze neemt de telefoon op en begint te improviseren. Plotseling zegt ze resoluut: “Nee, dat kan niet.” Ze legt de telefoon neer en begint te huilen.
“Voor het eerst in mijn leven durf ik nee te zeggen!” legde ze daarna uit. Heel aangrijpend.’
Harde werkelijkheid
Natuurlijk is corona ook in Lelystad spelbreker. De projecten zijn stilgelegd of online gegaan. Het Buddy-project bijvoorbeeld, waarin ouderen die al deelnemen aan culturele activiteiten andere ouderen meenemen. Omdat alle activiteiten op locatie in maart zijn stopgezet is het Kunst-Maatje-project ontwikkeld. Kubus-cursisten, jong en ouder, maken bij wijze van groet aan een oudere Lelystedeling een foto van een zelf gemaakt kunstwerkje of filmpje van een muziekoptreden thuis. In de hoop dat de situatie de komende maanden verbetert, heeft Kubus met de gemeente afgesproken dat het AFCC-programma tot de zomer van 2021 wordt opgerekt. Het doel is natuurlijk dat de effecten nog veel langer doorwerken.
Geld is een uitdaging, vertelt beleidsmedewerker Pul namens de gemeente. ‘In 2018 hadden we nog een overschot op WMO. Het AFCC-programma is daaruit ook betaald, maar inmiddels is er een tekort. Het goede van deelname aan AFCC is dat cultuur, zorg en welzijn elkaar hebben gevonden. Dat er allemaal nieuwe samenwerkingen zijn ontstaan. Ik hoop dat die zorgen dragen voor verduurzaming. De gemeente kan nu de buidel niet trekken. Dus komt het vooral neer op de creativiteit van de betrokken partners.’
Gouden Tip: ‘Ga direct naar de kern, naar de organisaties die rechtstreeks contact hebben met de ouderen.’
BNG Bank Lang Leve Kunstprijs
Zeven steden laten zich de komende tijd zien in lokale manifestaties, online of live. De jury woont deze bij en beslist wie van hen het beste ouderen en cultuurparticipatie op de kaart heeft gezet. De winnaar ontvangt op 31 mei 2021 de BNG Bank Lang Leve Kunstprijs ter waarde van 20.000 euro.
