Cultuur als middel om langer vitaal te blijven was in Oldenzaal al in beeld, toen de stad zich besloot aan te sluiten bij het Age Friendly Cultural Cities-programma. Onder de noemer Twents Zilver koppelden de organisatoren ouderen vaak één-op-één aan kunstenaars. Vandaaruit tonen de ouderen hun nieuwe vaardigheden aan elkaar. AFCC rolt als een sneeuwbal door Oldenzaal. Zelfs in coronatijd.
De Glimlach van Twente, zo presenteert Oldenzaal zich. In de stad in het oosten is het prettig wonen, ook voor ouderen. Volgens Carmen Steghuis, accountmanager Cultuur en Toerisme van de gemeente, groeien de bewoners op in Oldenzaal, veel blijven er wonen en worden er oud. Ook heeft de stad vanwege haar voorzieningenniveau aantrekkingskracht op ouderen uit omliggende dorpen. ‘De tendens is dat ouderen zolang mogelijk zelfstandig blijven wonen,’ aldus Steghuis.
‘We zijn binnen de gemeente heel erg bezig met ouderen te activeren en motiveren om mee te blijven doen in de samenleving. Cultuur is daarvoor een heel goed middel'.
Om de cultuurparticipatie van ouderen een extra boost te geven, meldde Oldenzaal zich aan voor het AFCC-programma. De gemeente vroeg Kaliber Kunstenschool het programma handen en voeten te geven. Op haar beurt schakelde de instelling Fit-Art in, een culturele onderneming die haar sporen heeft verdiend met culturele activiteiten voor ouderen. ‘We dachten: waarom zouden we het wiel opnieuw uitvinden, als de expertise voorhanden is?’ aldus manager Sociaal Domein Encarnita Sánchez van Kaliber.
Cultuurlijnen
Samen bedachten de twee instellingen het overkoepelende project Twents Zilver, met als subtitel Kwiek met Kunst. Het project omvat drie “cultuurlijnen”. De eerste lijn bestaat uit het opleiden van kunstprofessionals en professionele amateurs in het onbevangen ontmoeten en begeleiden van ouderen. Dat vereist bijzondere vaardigheden en kennis van ouder worden, verlies en eenzaamheid, aldus Sánchez. Deze zogenoemde Kwiekmakers verzorgden vervolgens activiteiten bij de mensen thuis. Veelal één-op-één of in kleine groepjes. De cultuuractiviteiten bestonden uit professioneel kunstaanbod in bijvoorbeeld muziek, dans, erfgoed en storytelling. In de derde lijn laten de deelnemers in (steeds) iets grotere verbanden aan elkaar en uiteindelijk ook aan publiek zien waar ze mee bezig zijn.
Lange adem
De laatste fase van dit sneeuwbalprincipe is helaas doorkruist door corona, vertelt Sánchez. ‘De aanloop was moeizaam. Het werven van de Kwiekmakers duurde even. Inmiddels zijn er ruim dertig actief.’ Ook het bereiken van de doelgroep had wat voeten in de aarde, meent Steghuis. ‘We hebben het ons niet makkelijk gemaakt, want we richten ons op de ouderen die zelfstandig thuis wonen, maar niet de stap naar een welzijnsorganisatie hebben gemaakt. Dankzij bijvoorbeeld hun kinderen (“ja, dat is echt iets voor mijn moeder”) of via onze seniore ambassadeurs zijn we daarin geslaagd. Het is wel een proces van de lange adem. We hebben hier tenslotte te maken met de Twentse mentaliteit: neuh, da’s niks voor mij…, het gaat prima met mij… Terwijl de omgeving de eenzaamheid ziet.
'Dan moet je soms drie keer aandringen, voor iemand meedoet.’
Kwiek tijdens corona
Juist toen het programma begon te lopen, brak de coronacrisis uit. Twents Zilver laat de ouderen niet aan hun lot over. Sánchez: ‘Onze matchmaker heeft alle ouderen in ons bestand na gebeld hoe het met ze gaat, of ze zorgen hebben, wat wij kunnen bijdragen aan hun welbevinden.
De Kwiekmakers houden ook contact met al hun deelnemers. Waar het niet lukt om te bellen of te beeldbellen gooien ze bijvoorbeeld regelmatig een kaartje met kunstzinnige opdracht door de bus. Ook brengen we Kwiekmakers en songwriters telefonisch in contact met ouderen. Wij gaan belcontact opzetten om zo hun verhaal op te halen en hiervan een lied te maken. Met deze liedjes vullen we straks het Kwiekcafé en maken we een (aantal) grote(re) voorstellingen. De songwriters krijgen nu zoom-training om mooi en onbevangen in contact te treden met de ouderen.’
Gouden tip: ‘Het blijkt in de praktijk best lastig om de individuele oudere te bereiken die vooral thuis zit. Maar als dan een enthousiaste Kwiekmaker op bezoek komt, dan zijn de resultaten groot. En die glimlach van ieder, daar doen we het voor in Oldenzaal!’
BNG Bank Lang Leve Kunstprijs
Zeven steden laten zich de komende tijd zien in lokale manifestaties, online of live. De jury woont deze bij en beslist wie van hen het beste ouderen en cultuurparticipatie op de kaart heeft gezet. De winnaar ontvangt op 31 mei 2021 de BNG Bank Lang Leve Kunstprijs ter waarde van 20.000 euro.
