Edam-Volendam is een gemeente met uiteenlopende mentaliteiten en grote culturele verschillen tussen de kernen. Dat maakt de uitdaging des te groter om voor senioren uit de hele gemeente cultureel aanbod op maat te maken. Met het project Oude Meesters lijkt dat gelukt te zijn. ‘De nieuwe generatie senioren wil niet beziggehouden maar geprikkeld worden.’
Edam-Volendam is een gemeente met vele gezichten: het statige Edam met zijn 17de-eeuwse centrum, het toeristische voormalige vissersdorp Volendam en het recent aangesloten meer agrarische Zeevang. Wat de kernen gemeenschappelijk hebben is de “dubbele vergrijzing”. Ariane Vervoorn, beleidsmedewerker kunst & cultuur van Edam-Volendam legt uit: ‘Zowel de omvang als de gemiddelde leeftijd van de groep senioren neemt toe. Ongeveer een kwart van de inwoners van de gemeente is momenteel 60-plusser.’ Hoewel Edam-Volendam een grote verscheidenheid kent aan culturele amateurverenigingen, komt een groot deel van deze ouderen niet of nauwelijks in contact met kunst en cultuur. ‘De toegevoegde waarde van kunstparticipatie voor het welzijn van mensen is algemeen bekend,’ meent Vervoorn.
Ariane Vervoorn, beleidsmedewerker kunst & cultuur Edam-Volendam‘Om de zichtbaarheid ervan te vergroten en de drempel voor senioren te verlagen hebben we ons aangemeld voor het Age Friendly Cultural Cities-programma.’
Kernouderen
Onder de noemer Oude Meesters ontwikkelde de gemeente samen met de culturele instellingen en de zorgcentra een breed aanbod voor 60-plussers.Om zowel de robuuste ouderen, kwetsbare ouderen en zorg-intensieve ouderen op maat te bedienen, bedacht het projectteam maar liefst twaalf deelprojecten binnen verschillende kunstdisciplines: van storytelling op een botter tot zingen in een koor. Van songwriting tot danstheater. Van animatie tot musiceren.
Gaandeweg het programma zijn aanpassingen gedaan aan sommige deelprojecten. ‘Ik ben in elke dorpskern in gesprek gegaan met zogenoemde kernouderen,’ aldus projectleider Frank Bond. Dat zijn ouderen die een sociale rol vervullen binnen de doelgroep als aanspreekpunt of initiator. Hierdoor hebben ze een goede zicht op de culturele behoefte van leeftijdsgenoten. ‘Binnen het project Meesterlijke Kunst Dichtbij kwamen we erachter dat het vertelonderdeel losstaand moest worden benaderd. Daar hebben we het een nieuw deelproject van gemaakt: de Oude Meesters Vertelworkshop.’
Binding tussen kernen
Een extra uitdaging was en is om in iedere dorpskern een deelproject te laten plaatsvinden. Niet alleen om meer senioren te bereiken, maar ook om een sterkere binding te creëren tussen de verschillende kernen. Die bijvangst lijkt aardig gelukt. ‘Voor het eerst werken de drie musea in Edam-Volendam samen in het deelproject Meesterlijke Kunst Dichtbij. Ze ruilen nu voorwerpen uit hun collecties, die misschien beter bij de ander past.’ Ook was een samenwerking ontstaan tussen de talrijke koren die onze gemeente rijk is. Helaas gooide corona roet in het eten en mogen mensen niet meer samen zingen.
Projectleider Frank Bond'Ze kunnen nog prachtige kunst maken en dragen mooie verhalen met zich mee.’
Zelf was Bond, naast projectleider ook leadzanger van de band AlascA, betrokken bij de Singersongwritersworkshop. ‘De gemiddelde leeftijd was denk ik zeventig jaar. Maar wat een talent. En wat een niveau. Een man uit Kwadijk schreef Ray Davies-achtige teksten! We moeten het beeld van de senior als grijze muis bij het afval zetten. Ze kunnen nog prachtige kunst maken en dragen mooie verhalen met zich mee.’
Het meeste geraakt was Bond door de dansvoorstelling Water & Wind. ‘Het wordt een voorstelling zonder te strakke choreografie. De dames - mannen in onze gemeente willen blijkbaar niet dansen - mochten tijdens de eerste kennismaking stukjes vrij dansen.
'Hoewel het vrouwen van in de zeventig zijn, zag ik kleine meisjes bewegen. Het legde iets bloot van hun diepste innerlijk.’
Tranen
Zoals gezegd: ook in Edam-Volendam gooide corona roet in het eten. In die periode maakte kunstschilder Rob Cemeus een doek voor ouderen in de zorginstelling. We maakten na de zomer voorzichtig een doorstart. Zo begon op 1 september de workshop schilderen. ‘Sommige deelnemers zaten met tranen in hun ogen aan tafel,’ aldus Bond. ‘Zo blij waren ze om weer met ouderen onder elkaar te kunnen zijn.’ Hij maakt zich geen zorgen dat na afloop van het AFCC-programma de deelprojecten een zachte dood sterven.
Projectleider, Frank Bond‘Ik denk dat veel groepjes blijven bestaan. Mensen hebben elkaar ontdekt, en ook zichzelf.’
Welke rol speelt de gemeente in de verduurzaming van kunstparticipatie voor ouderen? Vervoorn: ‘Intern ben ik met collega’s aan het kijken hoe we dit programma zo goed mogelijk kunnen verduurzamen binnen het WMO-veld. Het geld is in deze tijden natuurlijk een probleem. Daarom ben ik druk bezig om via fondsen subsidie te krijgen. Veel culturele activiteiten waren al aanwezig in Edam-Volendam. Senioren weten nu dat ze bestaan en dat ze eraan kunnen deelnemen. Dat is de grote winst.’
BNG Bank Lang Leve Kunstprijs
Zeven steden laten zich de komende tijd zien in lokale manifestaties, online of live. De jury woont deze bij en beslist wie van hen het beste ouderen en cultuurparticipatie op de kaart heeft gezet. De winnaar ontvangt op 31 mei 2021 de BNG Bank Lang Leve Kunstprijs ter waarde van 20.000 euro.
Fotografie; Anneriek de Jong
