Het sociale en het culturele domein weten elkaar steeds beter te vinden. Samen roepen ze projecten in het leven die cultuurmaken voor meer mensen toegankelijk te maken. Zoals het ambitieuze Dans op recept. Zal het lukken een directe lijn te leggen van de reguliere zorg naar cultuurparticipatie? We volgen dit project de komende tijd om de opzet en het verloop te laten zien.
Choreograaf Marlien Seinstra is oprichter en artistiek directeur van DeDansDivisie (DDD), in Friesland. Deze stichting maakt voorstellingen om ontmoetingen te creëren en gesprekken op gang te brengen. De komende jaren richt ze zich met een nieuw dansproject, Dans op Recept, op mensen met niet-aangeboren hersenletsel en chronische pijnklachten.
Succesvolle voorloper
Dit nieuwe project komt voort uit een succesvolle reeks danslessen voor mensen met Parkinson, die DDD de afgelopen drie jaar verzorgde op negen locaties in Friesland – ook onder de naam Dans op Recept. Marlien werd destijds door een fysiotherapeut benaderd of ze lessen wilde ontwikkelen voor deze groep. “Ik had er wel vertrouwen in dat ik dat kon,” vertelt ze. “Ik weet wat ik doe, ik geef sinds mijn achttiende dansles. Bovendien overlegde ik uitgebreid met de fysiotherapeut. En bij twijfel stel ik vragen aan deelnemers zelf: zij zijn de beste leerschool. Opvallend genoeg bleken mensen dansend stiekem meer te kunnen dan bij fysiotherapie.”
“Wie danst beweegt het hele lijf en moet tegelijk de choreografie onthouden, tellen, maat houden en niet tegen de andere dansers opbotsen. Ongemerkt ben je dan aan het multitasken.”
De lessen hadden niet alleen een positief effect op de ziektesymptomen, maar ook op de kwaliteit van leven, zo bleek uit onderzoek. De docenten zien dat de lessen ook een sociale functie hebben en dat het zelfvertrouwen van de dansers groeit. Verder droeg het project bij aan betere kennis over en begrip van Parkinson onder niet-patiënten. “Dat kwam met name door de voorstelling die we eraan hebben gekoppeld,” vertelt Marlien. “Die toerde door de provincie en had in totaal meer dan 7000 toeschouwers.”
Nieuwe doelgroepen
De resultaten en de positieve uitkomsten van het wetenschappelijk onderzoek naar het effect van de danslessen, maakten Revalidatie Friesland enthousiast over de mogelijkheden. Twee grote doelgroepen binnen hun revalidatiecentra, namelijk mensen met hersenletsel door een hersenbloeding of -infarct (samen CVA genoemd) en mensen met chronische pijnklachten, zouden ook weleens baat kunnen hebben bij danslessen.
In dit vervolgproject werkt DDD dan ook samen met Revalidatie Friesland. Voor beide organisaties valt dit buiten hun gebruikelijke werkzaamheden, maar ze vullen elkaars expertise, netwerk en middelen precies aan. Enthousiasme is er volop bij alle betrokkenen. Marlien: “Het is ontzettend waardevol dat twintig zorgmedewerkers van Revalidatie Friesland drie uur van hun vrije tijd uittrekken om met elkaar te overleggen hoe we de danslessen zullen ontwikkelen.” De organisatoren willen met de lessen een positieve bijdrage leveren aan de kwaliteit van leven van mensen met een CVA en chronische pijnklachten in Friesland.
Marlien: “In de omgang met mensen met CVA zijn overeenkomsten met de Parkinsongroep, maar we moeten nu ook rekening houden met prikkelgevoeligheid. De groep mensen met chronische pijn heeft veel diversere klachten. En waar bewegen Parkinsonklachten voelbaar verlicht, kunnen mensen met chronische pijn juist angst hebben om te bewegen.” Het is dan ook belangrijk de lessen goed op de verschillende ziektebeelden toe te snijden.
“We geven de lessen liefst niet op een zorglocatie. We willen de deelnemers de ervaring van een danser geven in een dansstudio, niet van een patiënt in een zorginstelling.”
Van concept naar succes
Voor de eerste fase, die loopt van september 2020 tot eind 2021, krijgen ze subsidie via onze regeling Samen cultuurmaken verbreden (de aanloop tot de subsidieregeling Samen cultuurmaken). De voorbereidingen voor de lesreeks zijn inmiddels in volle gang. Marlien: “Het belangrijkste voor het slagen van het project is het opbouwen van een netwerk van doorverwijzers. Dat is meteen mijn tip aan andere culturele organisaties die met de zorgsector willen samenwerken. Patiënten bedenken zelden uit zichzelf dat cultuurmaken ze kan helpen, daarvoor is een verwijzing nodig. Die kan komen van de thuiszorg, de fysiotherapeut, een revalidatiearts of neuroloog, de zorgverzekeraar, noem maar op. Wij bouwen nu aan dat netwerk.”
Tegelijkertijd ontwikkelen dansdocenten in nauwe samenwerking met revalidatieartsen pilot-workshops. Als die eenmaal naar wens verlopen, wordt een training opgezet waarin ook andere dansdocenten de lessen leren geven. En ook aan dit project is wetenschappelijk onderzoek gekoppeld, naar de effecten van de danslessen op beide doelgroepen. De onderzoeksopzet is nog niet helemaal rond. “Maar dat de start van de lessen is uitgesteld tot maart komt in coronatijd wel goed uit,” lacht Marlien.
Uiteindelijk hebben de organisatoren niets minder dan een verandering in denken en doen voor ogen, in de hele zorg- en welzijnssector. “We willen dat een verwijzing naar cultuurparticipatie net zo gangbaar wordt als andere verwijzingen,” zegt Marlien. “Niet alleen preventief maar ook als optie naast andere medicatie of behandelingen om het mentaal welbevinden te verhogen.” Want het beoogde effect is fysiek, mentaal en sociaal.
“Eén van mijn leerlingen schreef in zijn laatste levensfase een lied over wat de danslessen voor hem betekenden.”
Toekomstperspectief
Als het project net zo'n succes wordt als de voorloper, voor Parkinsonpatiënten, is het ook op lange termijn en op grotere schaal veelbelovend. Elke dag krijgen in ons land 114 mensen een CVA en er zijn er nu al 2 miljoen Nederlanders met chronische pijnklachten. In 2030 is vermoedelijk één op de vier Friezen 65 jaar of ouder. Dat betekent: stijgende zorgbehoeften en -kosten. Danslessen vormen een relatief goedkope manier om de gezondheid op pijl te houden, maar ook om die te verbeteren.
In de Friese zorgwereld is dat inzicht al aardig doorgedrongen. “Dat komt ook door die voorstelling, die heeft zo'n bereik gehad,” weet Marlien. “Een van de mensen die meedacht over de invulling van het nieuwe project, meldde zich omdat ze die had gezien en zo onder de indruk was.”
Een recente presentatie op de Nederlandse Dansdagen leverde veel animo op van buiten Friesland. “Partijen willen graag aanhaken. Het is natuurlijk heel veel werk om dit landelijk te gaan opzetten. Eigenlijk zou er in elke provincie een Marlien moeten rondlopen om dit vol enthousiasme op te pakken – er gaan ook veel onbetaalde uren in zitten. We hebben nu bedacht dat we onze training voor dansdocenten in elk geval landelijk willen aanbieden.
Ik wil absoluut ook zelf blijven lesgeven. De betekenis van de danslessen in het dagelijks leven van deelnemers gaat heel ver. En met elkaar naar een voorstelling toewerken, verbindt enorm. Die impact is waar ik het voor doe.”
Voor fase twee en drie, gepland in 2022-'24, hopen de organisaties te zijner tijd subsidie te krijgen via Samen cultuurmaken. In die fases worden de lessen bij instellingen ondergebracht zodat ze tegen een laag tarief, maar zonder subsidie door kunnen lopen. Ook wil DDD een inclusief dansgezelschap opzetten, dat toewerkt naar voorstellingen die zullen toeren langs de afdelingen van revalidatie Friesland. Doel is andere revalidanten te inspireren door te laten zien wat er nog wel kan.
