Age Friendly Arnhem: extra duw zet plannen om in daden

Kunstparticipatie voor ouderen stond in Arnhem al stevig op de agenda. Toch doet de stad onder de noemer “Het bruist aan de Rijn” mee met het Age Friendly Cultural City-programma. ‘Door AFCC is de participatie veel breder, met veel meer projecten en veel meer samenwerkingspartners,’ aldus projectleider Ineke Tegelaar.

Op het gebied van vergrijzing ontkomt Arnhem niet aan de landelijke trend: in 2040 wonen er naar schatting 31.000 65-plussers in de stad. Het aantal 80-plussers neemt sterk toe: van 5.400 inwoners in 2017 tot 13.300 in 2040. ‘Als je relevant wilt blijven als culturele organisatie, zul je je moeten verhouden tot die groeiende groep ouderen,’ meent Doeko Pinxt, bestuursadviseur cultuur van de gemeente. Die boodschap lijkt niet aan dovemans oren gericht. Zo is Kunstcafé 55+ een begrip in Arnhem. Het is een platform waar ouderen informatie over en een voorproefje krijgen van verschillende culturele activiteiten in de stad.

De vraag is: als Arnhem al zoveel deed aan kunstparticipatie voor ouderen, waarom dan ook nog eens meedoen met het AFCC-programma? Projectleider Ineke Tegelaar van zowel “Het bruist aan de Rijn” als van de culturele instelling Rozet legt uit: ‘Dankzij AFCC hebben we onze activiteiten opgeschaald, zijn we nieuwe projecten gestart en allerlei nieuwe samenwerkingen aangegaan. Met de gemeente, met de kunstinstellingen en met zorg- en welzijnsorganisaties.

Warme aanbeveling
Om  behoefte te peilen heeft Rozet een klankbordgroep van ouderen opgericht. Die denkt mee over de invulling en doorontwikkeling van de bestaande projecten. Nieuwe projecten voorzien in behoeften waarin eerder, voor de AFCC-periode, nog niet werd voorzien. Het palet is rijk: er is dans, er worden levensboeken gemaakt, gezongen, muziek gemaakt met jongeren en ouderen, er zijn workshops en cursussen.

Bij de samenstelling van het programma kijkt Rozet naar een goede verdeling over de verschillende groepen ouderen en hun voorkeuren. Daartoe is de doelgroep in drieën gedeeld: de vitalen, de beperkt vitalen (om fysieke of sociale redenen aan huis gebonden) en de kwetsbaren (ouderen in zorglocaties of dagbesteding, bijvoorbeeld mensen met dementie).  ‘Ouderen uit de groep vitalen worden als ambassadeurs ingezet om anderen te enthousiasmeren,’ vertelt Tegelaar. ‘De groep beperkt kwetsbaren is namelijk het moeilijkst in beweging te krijgen. Die komt alleen de deur uit als een buurvrouw of één van de kinderen zeggen: “Kom nou eens mee.” Zo’n warme aanbeveling is cruciaal voor hun participatie. Daarom zetten we ambassadeurs in. Dat zijn mensen met enthousiasme voor kunst en cultuur die goed om zich heen kijken en oudere buurtgenoten warm proberen te maken voor een activiteit. We begeleiden ze daar ook in.’

Commitment
De groep kwetsbaren is in zekere zin het makkelijkst te bereiken, aldus Tegelaar. Die “overkomt” het min of meer. Dat maakt de impact overigens niet minder. ‘Neem de activiteit Quality Time. Op initiatief van Stadscompagnie Arnhem zingen mensen met dementie en hun mantelzorgers onder leiding van professionals. Tijdens die sessies ontstaan onverwachte dingen.

Andere instellingen die het AFCC-programma hebben omarmd zijn onder meer het Nederlands Openluchtmuseum, het Gelders Orkest en Museum Arnhem. Ze hebben activiteiten voor de verschillende doelgroepen georganiseerd. Binnen hun poorten, maar ook in de wijken en zorginstellingen. Tegelaar: ‘Iedereen draagt bij. Vaak gaat dat in natura. De zorg- en welzijnspartners stellen bijvoorbeeld ruimtes en personeel beschikbaar. Het Openluchtmuseum levert busjes voor het vervoer van ouderen. Zelf bijdragen betekent commitment. En commitment leidt tot verduurzaming. Iets wat je zelf hebt meehelpen opbouwen, gooi je niet zomaar in de sloot.

Teams Leefomgeving
Natuurlijk draagt ook de gemeente bij. Bijvoorbeeld door de AFCC-subsidie van 40.000 euro te matchen. ‘Onze cofinanciering loopt via de Teams Leefomgeving van de gemeente,’ vertelt Doeko Pinxt. ‘We hebben tegen Rozet gezegd: we gaan alleen matchen als de wijkmanagers de behoefte aan cultuurparticipatie zien. En die bleek aanwezig. Het gaat ook om meer dan cultuur, het gaat om het welbevinden van de oudere inwoners van Arnhem. De wijkmanagers kunnen het beschikbare budget ontschot inzetten.’ Op beleidsniveau heeft kunst als middel inmiddels alle aandacht. ‘We zijn nu bezig met de actualisatie van de beleidsplannen van Cultuur & Welzijn. De relatie tussen die twee zal daarin sterk naar voren komen. We gaan kijken hoe we cultuurparticipatie in de verschillende wijken kunnen inzetten ten behoeve van de levenskwaliteit van de bewoners.’

Door in Corona-periode
Corona bracht het Arnhemse programma even tot stilstand. 'We zochten met elkaar hoe we verder konden, ' vertelt Tegelaar. 'In april zijn we gestart met een YouTube kanaal ‘Arnhems Uurtje Cultuur’ met wekelijks informatie en wetenswaardigheden. Een redactie van vrijwilligers bepaalt de inhoud en gaat op stap om filmpjes en interviews te maken'  Het kanaal wordt goed bekeken en blijft bestaan, nu in maandelijkse frequentie. Tegelaar: 'Een mooie reactie hierop was: ‘ik heb er van genoten….heel herkenbare plekken in Arnhem gezien, en dat is fijn nu ik de deur niet uit kan..’.

Ook zijn de nieuwsbrieven omgezet in een informatiebulletin. Daarin geven vrijwilligers tips over interessante sites waarop bijvoorbeeld eigengemaakte gedichten van ouderen worden gepubliceerd. Verschillende partners (Phion, Rozet) verzorgden korte optredens buiten de zorglocaties. ‘We hebben met elkaar gezocht naar wat er kan in plaats van wat er niet meer kan’, aldus Tegelaar.

BNG Bank Lang Leve Kunstprijs
Zeven steden laten zich de komende tijd zien in lokale manifestaties, online of live. De jury woont deze bij en beslist wie van hen het beste ouderen en cultuurparticipatie op de kaart heeft gezet. De winnaar ontvangt op 31 mei 2021 de BNG Bank Lang Leve Kunstprijs ter waarde van 20.000 euro.