Altijd al met een Duitse partner samen willen werken en samen een project willen maken? In 2022 vervolgen het Fonds voor Cultuurparticipatie en het Duitse Fonds Soziokultur hun samenwerking en stellen subsidie beschikbaar voor samenwerkingsprojecten tussen Nederland en Duitsland.
Met dit programma stimuleren de Fondsen de samenwerking en uitwisseling tussen Nederlandse en Duitse culturele organisaties die bijzondere projecten realiseren voor, door en met de deelnemers zelf. Maar hoe doe je dat, samenwerken over de grens? Inez Boogaarts is al jaren betrokken bij het programma en heeft veel werkervaring in Duitsland en Nederland. Vijf jaar geleden evalueerde zij het subsidieprogramma. Dit zijn haar belangrijkste ervaringen, Tipps & Besser Nicht’s die ook nu nog steeds gelden.
‘Hoeveel je ook van elkaar verschilt, het allerbelangrijkste is dat er een inhoudelijke basis is die je met elkaar verbindt. En dat je nieuwsgierig naar elkaar bent en blijft.’
Ik werd in 2012 gevraagd om de eerste toenmalige Jonge Kunst ‘Meet&Greet’ te begeleiden. Als internationale cultuurmanager met ervaring in culturele en grensoverschrijdende samenwerking, in met name Nederland, Vlaanderen en Duitsland, was de match snel gemaakt. In de loop van de tijd zag ik een bont gezelschap van Nederlandse en Duitse organisaties, kunst- en cultuurmakers, theaterdieren en sociaal-cultureel werkers elkaar ontmoeten en samen nieuwe werelden creëren.
Een samenwerking is altijd aftasten en ontdekken; niet in de laatste plaats bij de subsidieregeling Nederland-Duitsland. Want waar de Nederlandse kant vooral uit kunst- en cultuurinstellingen bestaat, zijn de Duitse samenwerkingspartners vaak van sociaal-culturele aard. ‘Dan heb je beide echt een ander DNA.’
Bovendien zag ik dat de Nederlandse kant gewend is om zich af te vragen of er publiek is dat geïnteresseerd is in het project en overal naar extra financiële middelen zoekt om het project realiseren. Dat is met Duitse organisaties soms heel anders. ‘Het idee dat je 50% van je financiering nog ergens anders moet vinden, was vooral in het begin niet gemakkelijk voor veel Duitse partners.’
‘Spannend is dat veel Duitse partners het heel vanzelfsprekend vinden om eerst over de inhoud met elkaar uit te wisselen en daarover goed met elkaar in gesprek te gaan, voordat over geld of marketing wordt gesproken.‘
Al die verschillen, weet ik, kun je overbruggen. ‘Hoeveel je ook van elkaar verschilt, het is belangrijk dat er een -inhoudelijke- kern is die je met elkaar verbindt.’ In die kern is er ruimte voor zielsverwanten om elkaar te ontmoeten en samen iets te maken dat alleen nooit was gelukt.
‘Dan denk ik bijvoorbeeld aan Staatstheater Oldenburg, een organisatie van zeker 300 man, die samen met een kleinere Drentse cultuureducatiegroep (red. Stichting Garage TDI) een fantastisch project heeft neergezet.’ Door de nieuwsgierigheid over en weer is er zoveel geleerd. Ook door mijzelf. Op papier had ik misschien niet gedacht dat deze samenwerking iets kon worden. Maar toen ik er meer over hoorde, dacht ik, wauw, het kan wel! Professioneel, kwalitatief goed samenwerken en elkaar versterken. Hartverwarmend!.’
Door de pandemie is het internationaal samenwerken zeker nog uitdagender geworden. Even snel de grens over gaan, is zelfs naar het oosten toe niet altijd even eenvoudig. De corona-regels verschillen onderling en ook veel organisaties zijn voorzichtiger geworden in wat ze voor de komende maanden vast gaan inplannen, omdat de omstandigheden onzeker blijven (check de covid-info bij DutchCulture).
Tipps und Besser nicht’s
Een paar tips voor organisaties die graag willen samenwerken. Waar kun je aan denken?
- Wees realistisch. Internationaal samenwerken wordt altijd onderschat; het is buffelen, kost extra tijd, geld, energie en vraagt doorzettingsvermogen als het tegen zit. Een gezonde portie naïviteit helpt natuurlijk ook om in het diepe te springen en met elkaar het avontuur aan te gaan. En sommige culturele organisaties zijn er in geslaagd, ondanks of dankzij de pandemie, ook een heel specifiek internationaal publiek te bereiken met innovatieve livestreams of “on demand aanbod”
- Het feit dat je allebei van een heel ander type organisatie bent, betekent niet dat je niet kan samenwerken. Je hoeft niet allebei een stadsschouwburg te zijn om samen iets bijzonders, nieuws of anders te creëren. Hierbij geldt: wees nieuwsgierig, pragmatisch, flexibel en denk eraan dat de inhoud jullie verbindt.
- In de pandemie zijn we gewend geraakt aan veel digitaal te overleggen en ook te presenteren of zelfs produceren. Dat is ook in internationale samenwerking mogelijk. Toch moet je elkaar ook ruiken en zien. Door bij elkaar over de vloer te komen, leer je elkaar beter te begrijpen. Je wilt weten hoe de ander denkt, maakt en werkt. Dat is onder corona-omstandigheden wellicht lastiger, maar vraag bijvoorbeeld je partner je mee te nemen op een live video-tour door het gebouw en in ontmoetingen met medewerkers. En maak er een digitale spannende, interactieve kennismakingsronde van. En probeer zodra het kan, elkaar toch ook live te ontmoeten. Juist na zo’n lange naar binnen gekeerde pandemie-tijd is het goed en noodzakelijk om de ramen weer eens wijd open te gooien en je te laten inspireren door internationale partners. En blijf (corona)flexibel en werk een paar scenario’s uit.
- Alle vooroordelen zijn waar - Nederlanders hebben een grote mond en Duitsers zijn stipt; Nederlanders denken dat ze alle talen spreken en Duitsers spreken Duits - maar laat je daar niet door van de wijs brengen. Ontdek die voordelen samen en gebruik ze, perfectioneer ze. Wees flexibel, probeer het nog eens en ‘fail again’.
- Bezint eer ge begint. Als je er gedurende het proces achter komt dat je elkaar niet aardig vindt (lees: er inhoudelijk, financieel, organisatorisch of qua corona-omstandigheden niet goed uit komt), dan moet je durven te stoppen. Dat vergt moed maar is wel zo professioneel.
- Maak goede afspraken. Ieder samenwerkingsproject kent momenten waarop het spannend wordt. Bespreek goed samen het gehele proces. Wie doet wat, wie neemt waar verantwoordelijkheid voor en zijn de wederzijdse verwachtingen realistisch? En bespreek dat ook regelmatig met elkaar!
- Internationaal werken is een vak apart. Past het in de strategie van je organisatie, wat ben je bereid er in te investeren aan tijd, energie, geld, communicatiemiddelen of menskracht in de komende drie tot vijf jaar? Zijn je collega’s ook zo enthousiast? Betrek ze er vanaf het begin actief bij!
- Vraagstukken rondom duurzaamheid, diversiteit & inclusie en fair practice spelen, naast corona, ook in internationale samenwerking een steeds grotere rol, zeker in Nederlands-Duitse samenwerkingen. Er valt dan ook veel van elkaar te leren. Met de trein reizen, meerdere afspraken tijdens één bezoek organiseren en minder verspillen, is al een begin. Het actief opzoeken en betrekken van diverse lokale groepen van buiten je comfort zone is ook een belangrijke stap. En goede afspraken over een billijke vergoeding voor de makers maken, is aan beide zijden van de grens meer dan vanzelfsprekend.
En tot slot: Je weet niet altijd wat het je gaat brengen, maar vaak levert samenwerken meer op dan je had durven hopen. Kijk maar naar de voorgangers uit het samenwerkingstraject.. Los van deze subsidie, hebben veel duo’s alweer een nieuw gezamenlijk project in uitvoering!
Inez Boogaarts is werkzaam als internationaal cultuurmanager en adviseur. Zij was onder meer cultureel attaché op het Nederlands Consulaat-Generaal te Düsseldorf en directeur van de Stichting Internationale Culturele Activiteiten (nu: DutchCulture). Tot 2019 was ze directeur van de Zukunftsakademie NRW, kenniscentrum voor diversiteit en cultuureducatie, in Bochum. Momenteel is zij internationaal actief als adviseur op het vlak van internationale samenwerking, transformatieprocessen en diversiteit.
Zelf een aanvraag indienen?
Wil jij graag een internationaal project met een samenwerkingspartner opzetten, maar ben je nog aan het uitzoeken of jij en je partnerorganisatie wel een goede match zijn? Of ben jij er al helemaal klaar voor? Daar is de subsidieregeling ‘Internationale Samenwerking' met de opties 'Verkennen' en 'Samenwerken' voor. Er zijn ook open calls over actuele thema's of specifieke landen. Lees meer over de subsidieregeling en de aanvraagmogelijkheden.
