“Het is geweldig om te zien hoe trots en zelfverzekerd leerlingen hun werk presenteren. En hoe onze docenten uit hun comfortzone stappen en steeds enthousiaster worden.”
Lisette van den Berg, directeur van het Pro33college voor praktijkonderwijs in Amersfoort, is blij met het mooie effect van de nieuwe leerlijn Art&Music. Hiermee is de school in september vorig jaar gestart, in samenwerking met de publieke instelling voor cultuureducatie Scholen in de Kunst en met ondersteuning vanuit onze subsidieregeling Versterking cultuureducatie in het vmbo, vso en praktijkonderwijs.
Leerlingen die met plezier hun talenten ontwikkelen, alles uit zichzelf halen en verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen leerproces. Dat is wat bij het Pro33college vooropstaat. “Leerlingen in het praktijkonderwijs leren en ontwikkelen zich allemaal op hun eigen manier. Wij willen recht doen aan de verschillen en zien elke leerling als vip. Dit betekent dat we hen individueel goed ondersteunen bij hun leerproces en bij het ontdekken van hun interesses en talenten. Zo raken ze gemotiveerd om te leren en te groeien, zodat ze onze school met zelfvertrouwen verlaten. Trots op wat ze hebben bereikt, trots op hun kwaliteiten en trots op wie ze zijn”, vertelt directeur Lisette van den Berg.
Leerlingen kiezen zelf
In het onderwijsprogramma zijn daarom niet alleen vaste theorie- en praktijklessen opgenomen, maar ook ‘mix-en-match-uren’. Leerlingen mogen zelf kiezen met welke vakken zij deze uren invullen. Lisette: “Van extra rekenles en sportles tot Frans en beeldende vorming: alles is mogelijk. Leerlingen geven zelf aan waar zij behoefte aan hebben en wij stellen op basis daarvan lessenreeksen samen. Dat sluit helemaal aan bij onze visie op maatwerk en eigenaarschap. Af en toe bedenken we zelf een lessenserie, omdat we verwachten dat er animo voor is. Zo is ook de leerlijn Art&Music voor de eerste en tweede klas ontstaan, een initiatief van onze docent beeldende vorming Yvonne de Jong.”
Op zoek naar de aan-knop
Leerlingen die voor de leerlijn Art&Music kiezen, maken in reeksen van zes tot acht lessen kennis met de disciplines muziek en (media)kunst. “Het schooljaar is bij ons verdeeld in vijf periodes met een centraal thema waar alle vakken bij aansluiten, zoals ‘Wie ben ik?’. De vakdocenten voor Art&Music, aangesteld door onze samenwerkingspartner Scholen in de Kunst, bedenken leuke en verdiepende lessenseries rondom zo’n thema. Denk aan het maken van zelfportretten en collages waarmee leerlingen laten zien wie ze echt zijn”, legt Lisette uit. “Het overkoepelende leerdoel van de kunst- en muzieklessen is om hen met plezier en vanuit veiligheid te laten werken, zodat er ruimte is om te ontdekken. De vakdocenten gaan op zoek naar de ‘aan-knop’ bij leerlingen. Waar worden ze enthousiast van en waar zijn ze goed in?”
Ontwikkeling talenten en vaardigheden
Zodra die knop is omgezet, ziet ze leerlingen opbloeien. “Soms moeten ze een drempel over, maar daarna krijgen ze er steeds meer plezier in. Wat ik zo mooi vind, is dat leerlingen een andere kant van zichzelf laten zien. Sommigen uiten zich makkelijker met kunst en muziek dan met woorden. Ook zijn er leerlingen die wat moeite hebben met taal en rekenen, maar tijdens Art&Music ontdekken dat ze wel creatief of muzikaal zijn. Sowieso draait het in deze lessen om andere kwaliteiten en vaardigheden dan in theorievakken, bijvoorbeeld creatief denken, zelfredzaamheid, motorische vaardigheden, uitdagingen aangaan, samenwerken en presenteren. Het is ook leuk dat de eerste en tweede klassen gemixt worden en samen les krijgen. Je merkt dat ze veel van elkaar leren.”
“Ik vind die zelfredzaamheid ook prachtig om te zien”, haakt Niké Hijink in. Zij is projectleider vanuit Scholen in de Kunst en vertelt over de presentatiedag in februari. “Op deze dag toonden leerlingen de eindresultaten van de lesreeksen zelfportret en collage, muziekproductie en graffiti aan de hele school. Het was indrukwekkend hoe sommigen voor een groep trots over hun werk en het maakproces vertelden en hoe anderen helemaal opgingen in de muziek en een spetterend concert gaven. Daar werd ik heel blij van. Door te laten zien wat ze hebben gemaakt, krijgen de leerlingen steeds meer zelfvertrouwen en leren ze goed uitleggen en reflecteren. Het geeft hen ook een zelfstandig gevoel dat ze er zelf voor hebben gekozen om deze lessen tijdens de mix-en-match-uren te volgen.”
Docenten enthousiasmeren
Wat voor de leerlingen geldt, gaat ook op voor de docenten. Zij mogen zelf kiezen welke lessenreeks ze in de mix-en-match-uren willen geven. “Om iets bevlogen over te brengen, moet je er wel affiniteit mee hebben”, stelt Lisette. “Als de interesse er is, helpen wij hen bij de verdere ontwikkeling en verdieping. Zo zijn we het project Art&Music in het begin van dit schooljaar gestart met een kick-off, een studiedag voor alle docenten waarin zij zelf workshops kunst en muziek volgden. Ik heb zelf ook meegedaan en het was ontzettend aanstekelijk en goed voor de teambuilding. Bovendien was het goed om te ervaren dat ook wij uit onze comfortzone moesten stappen. Dat geeft bewustzijn en handvatten om lessen goed te introduceren. Docenten die na de kick-off enthousiast waren, konden zich aanmelden voor een ‘teaching on the job traject’. Zij worden drie jaar lang gekoppeld aan een kunstvakdocent, met wie ze inhoud geven aan een lessenreeks en door wie ze vakinhoudelijk gecoacht worden.”
Van elkaar leren
Het doel is dat de docenten van Pro33college de lessen na drie jaar zelfstandig kunnen geven. Zij zijn dan expert binnen een specifiek deel van de leerlijn, zoals percussie, graffiti of fotografie. De kunstvakdocenten hebben op hun beurt ook een heleboel nieuwe kennis en ervaring opgedaan, die ze weer kunnen inzetten op andere praktijkscholen. Niké: “Hoe ga je met leerlingen om? Wat is belangrijk voor hen? De docenten van Pro33college leren de vakdocenten veel over pedagogiek en over hoe zij de kinderen het beste kunnen enthousiasmeren en meekrijgen. Bijvoorbeeld niet te lang uitleg geven, maar leren door te doen. We proberen voor dit traject vaste vakdocenten te regelen, zodat ze echt onderdeel worden van het team en leerlingen vertrouwd met hen worden. Ik merk dat deze aanpak goed werkt. Er ontstaat een mooie band waar zowel onze vakdocenten als de leerlingen energie van krijgen.”
Succesfactoren en tips
Niké en Lisette kijken heel tevreden terug op het eerste schooljaar van Art&Music. Als grootste succesfactor noemt Niké de nauwe samenwerking tussen de betrokken partijen, die zeer gemotiveerd zijn om de leerlijn een vaste te plek te geven in het curriculum. “Wij – Scholen in de Kunst, de vakdocenten, coördinator Yvonne, de directie en de docenten van Pro33college – zien en voelen allemaal de toegevoegde waarde voor de leerlingen en de school. We zijn ervan overtuigd dat het geen los lesje ‘voor erbij’ moet zijn, maar een structureel onderdeel van het onderwijs. We hebben hier veel met elkaar over gesproken. Andere culturele instellingen die met scholen willen samenwerken, zou ik ook aanraden om zich echt goed in de school en de leerlingen te verdiepen. Luister naar wat zij belangrijk vinden en probeer daar de juiste aanpak en partners, zoals vakdocenten, bij te vinden.”
“Iedereen moet helemaal achter het ‘waarom’ van zo’n nieuwe leerlijn staan”, vult Lisette aan. “Ik vind het een gemis dat sommige scholen culturele vakken ondergeschikt maken, terwijl ze zo essentieel zijn voor de totale ontwikkeling van leerlingen. Wij ervaren dat de lessen andere vaardigheden en talenten aanspreken, waar ze hun hele leven iets aan hebben. Ik zou andere aanvragers willen meegeven om in hun plan goed na te denken over hoe je draagvlak creëert, bijvoorbeeld met een aansprekende kick-off, en over de meerwaarde van het project voor alle partijen. Hoe sluit het aan bij jullie visie en ambitie? Als ik de gedrevenheid van onze docenten en de positieve reacties van onze leerlingen zie, ben ik heel trots op hoe wij dit mooie project samen hebben vormgegeven.”
Met deze subsidieregeling kunnen scholen in het vmbo, vso en pro een volgende stap zetten in hun cultuureducatie. Of dat nu een grote of een kleine stap is. Zowel scholen als culturele instellingen kunnen aanvragen en een project is ook altijd een samenwerking tussen die twee. Er is de laatste weken een flink aantal aanvragen binnengekomen. Daarmee bestaat de kans dat het budget binnenkort op gaat zijn. Ben je dus al bezig met een aanvraag? We zien hem graag binnenkomen.
