Ruimtekoers is een gratis toegankelijk kunst- en cultuur festival in Arnhem-Zuid. Met theater, muziekoptredens, talks, workshops, films … De rode draad die door alle activiteiten loopt is dat ze plaatsvinden in de leefomgeving en dat de bewoners en gebruikers van die omgeving zelf meehelpen met bedenken, opzetten en uitvoeren van activiteiten. Om het festivalonderdeel Open Call op te zetten kreeg Ruimtekoers financiële ondersteuning van het Fonds.
Het kan wel! Dat is al sinds de eerste editie het uitgangspunt van Ruimtekoers Festival. Ruimtekoers is een stedelijk en cultureel onderzoek, verpakt in toegankelijke cultuurparticipatie. Er zijn drie programmalijnen. ‘Daarvan zijn onze stadsmakersprogramma’s de tak met de meeste participatie,’ vertelt programmamaker en artistiek leider Yosser Dekker.
Hij begon in 2015, om iets te doen aan – of liever: met – de leegstand in de stad. 'Ik vond leegstand interessant vanwege de mogelijkheden die ze biedt, maar die visie werd nog niet gedeeld door de belangrijke mensen in grijze pakken. Dus organiseerden we een maand lang een festival in 25 panden – allemaal groen verlicht ten teken dat ze beschikbaar waren.
Ik realiseerde me toen: leegstand is niet het probleem, maar een symptoom van een veranderende samenleving. Dáár moeten we iets mee. Het tweede jaar was het festival een lezingenreeks om die verandering te duiden – de hele stad was uitgenodigd. Daar werd de basis gelegd voor onze methodiek: stadsmakersprogramma’s.'
“In groeiende steden wonen we met steeds meer mensen op hetzelfde stukje grond. Dan moeten we samen ervoor zorgen dat de waardevolle publieke ruimte van ons allemaal blijft én dat we die inzetten om fijn met elkaar om te blijven gaan.”
Positieve toekomstalternatieven
In de stadsmakersprogramma’s gebruiken bewoners, publiek en ondernemers samen de lege publieke ruimte in de stad. Onder begeleiding van ontwerpers en kunstenaars verkennen ze nieuwe ideeën en richtingen om samen te leven in de stad: positieve toekomstalternatieven. De activiteiten spelen zich allemaal af daar waar mensen hun boodschappen doen, wonen en naar school gaan.
Hoe ziet dat eruit? Yosser: Er is bijvoorbeeld elk jaar een restaurant waar wijkbewoners samen het menu bepalen door workshops voorafgaand aan het festival. In de workshops delen zij hun verhaal. Die verhalen worden tijdens het festival gepresenteerd bij de gerechten. Zo koken de bewoners hun eigen verhaal. Wel alles vegetarisch natuurlijk, dat is de toekomst. Tijdens de workshops bespreken deelnemers ook hun ideeën voor een gezondere levensstijl en wat zij daarvoor nodig hebben. Daarmee kunnen beleidsmakers samen met de inwoners aan de slag..'
Vorig jaar ondersteunde het Fonds het onderdeel de Open Call. Daarin kon iedereen een voorstel indienen voor het festivalprogramma. En alles werd goed zichtbaar gepresenteerd tussen de hoofdacts in.
Verder ontwikkelen
Het festival en de methodiek passen zich dus aan de behoeftes van de stad aan. De organisatie vraagt nu subsidie aan voor vervolgprojecten. Yosser: 'We gaan wat we hebben geleerd nu toepassen. Bijvoorbeeld door beleidsmakers er komend jaar al vanaf het begin actief bij te betrekken, om de thema's te bepalen. Want zij zijn een stuk van de puzzel. En we willen dat alles na het festival door kan gaan, bijvoorbeeld doordat we met andere partijen samenwerken. Ik heb er veel zin in, maar vind het nog heel spannend.'
In gesprek over je leefomgeving
Waarom zijn kunst en cultuur zo geschikt om samen je leefomgeving te vormen? Omdat die de verbeelding prikkelen en zorgen voor ontmoetingen. En die twee factoren zijn ideaal als je iets voor de samenleving, in de meest letterlijke zin van het woord, wilt betekenen.
“Ik zie zoveel dezelfde kunstvormen, waar is die cross-over? We hebben nieuwe genres nodig waarin kunst weer onderdeel is van de samenleving. Iedereen moet kunnen meedoen.”
Yosser: 'Het doel is dat de actieve rol van bewoners en anderen, het gesprek over de leefomgeving op gang brengt. Kunstbeoefening is dat kwijtgeraakt. Iedereen moet kunnen meedoen, want je uiten, dat doet iets met je.' Hij kan het weten. 'Na de HTS civiele techniek en een paar jaar werken, kwam ik met kunst in aanraking. De muziek raakte mijn hart.' Hij volgt nu een master crossover creativity aan de HKU.
Vervolgkoers
Het mag niet verrassen dat andere steden interesse tonen in Ruimtekoers. 'Ik zou daar graag bij betrokken zijn,' zegt Yosser. 'Arnhem is een kleine stad met grootstedelijke problematiek. We hebben veel ruimte, veel groen, en een kunstacademie. Daarbuiten heb je weer een heel andere context. Met een team onderzoekers kun je dan de werkwijze en het effect testen. Verandert dit echt iets in mensen? Het kan dus ook zijn dat dat niet zo is, hè?' Wie experimenteert moet openstaan voor elke uitkomst.
