Zes steden in de race voor de age friendly-kroon

In de ronde van 2018-2019 doen zes steden mee aan het programma Age Friendly Cultural Cities (AFCC), te weten: Alkmaar, Amersfoort, Den Bosch, Haarlem, Helmond en Middelburg en omstreken. Met het AFCC-programma moedigt het Fonds voor Cultuurparticipatie gemeenten aan om het kunst- en cultuuraanbod voor ouderen te ontwikkelen en te verduurzamen.

De jury, onder leiding van Hedy d’Ancona, beoordeelde ter plekke hoe de gemeenten zich als Age Friendly Cultural City hebben ontwikkeld. Het BNG Cultuurfonds ondersteunt het programma met de BNG Bank Lang Leve Kunstprijs voor degene die het beste uit de bus komt. Op de slotmanifestatie van 4 november 2019 in Theater De KOM te Nieuwegein maakt de jury de winnaar bekend.

Hieronder stellen de steden zich kort voor:

Alkmaar
Met het project Dag & Dauw is Alkmaar eigenlijk al vijf jaar “age cultural friendly”. Om het initiatief een extra boost te geven omarmde de stad het programma Age Friendly Cultural Cities. Dag & Dauw wil ouderen door middel van culturele activiteiten actief laten deelnemen aan de maatschappij. ‘Denk bijvoorbeeld aan een luisterlezing Jazz, een cultuurhistorische wandeling, een workshop landschappen schilderen, foto’s maken op je smartphone, een haiku schrijven of een workshop djembé,’ vertelt projectleider Helen Groves. ‘Kunst levert een belangrijke bijdrage aan zingeving en welzijn, juist ook in latere levensfases.’

Het project begon als een klein initiatief van Bibliotheek Kennemerwaard en Artiance Centrum voor de Kunsten in het centrum van Alkmaar. Mede door deelname aan het AFCC-programma is het inmiddels uitgebreid naar vijf locaties, verspreid over de stad. Op de lokale manifestatie tekenden de betrokken partners een nieuw convenant. Daarin is vastgelegd hoe gemeente, culturele instellingen en zorgpartners samen de komende jaren cultuur en ouderenparticipatie gaan bevorderen. Bekijk het filmpje Age Friendly Cultural Alkmaar.

Amersfoort
Op Almere na is Amersfoort de stad met de jongste bevolking van Nederland. Waarom dan meedoen aan Age Friendly Cultural Cities? ‘Ook in Amersfoort groeit de groep ouderen gestaag,’ aldus Anne Arendsen, beleidsadviseur Cultuur van de gemeente. ‘De jongeren staan goed op het netvlies, maar dat mag wel wat meer gebeuren met de ouderen.’ Om het project Beter van Kunst! handen en voeten te geven, benaderde de gemeente de instelling Scholen in de Kunst. Op haar beurt zocht die samenwerking met zorginstellingen waarmee in het recente verleden al diverse culturele projecten waren gedaan.

Uiteindelijk omvat Beter van Kunst! vijf deelprojecten: een project Muziek & beweging voor mensen met dementie, workshops dans voor mensen met Parkinson, workshops dans voor ouderen in de GGZ, een theatervoorstelling maken op basis van verhalen van mensen met dementie en een kast inrichten door mensen met dementie en hun mantelzorgers. De belangrijkste succesfactor was dat het echt lukte om hechte teams te maken van de kunstenaars en de mensen van de zorginstelling. Bekijk het filmpje Age Friendly Cultural Amersfoort.

Den Bosch
Alleen al door Hieronymus Bosch staat Den Bosch bekend als cultuurstad. Het aanbod is groot, maar lang niet altijd toegankelijk voor ouderen. Het doel van deelname aan het AFCC-programma was cultuur en ouderen nader tot elkaar brengen. Aanjager van het programma is de Academie voor Beeldvorming. Het “artistiek actieonderzoek” naar de beeldvorming rond senioren in Den Bosch bestond uit een aantal samenhangende onderdelen. Zo deden dansers van Dansnest interventies in de leefwereld van ouderen. Daarnaast onderzochten drie fotografen ieder op eigen wijze naar hoe de beeldvorming rond ouderen meer divers en representatiever kan worden.

Misschien wel het allerbelangrijkste waren de gesprekken na afloop van de lunchconcerten in de Willem Twee Concertzaal. Elke twee weken gingen senioren, beleidsmakers en zorg- en cultuurprofessionals met elkaar aan tafel om te praten over de vraag: wat is nodig om de cultuurparticipatie als onderdeel van gezondheidswelzijn van senioren duurzaam te bevorderen? Daaruit ontsproten veel nieuwe initiatieven, die de stad extra dynamiek geven. Bekijk het filmpje Age Friendly Cultural Den Bosch.

Haarlem
Zeventien procent van de Haarlemse bevolking is 65-plus. Dat percentage ligt niet ver van het landelijke gemiddelde. ‘Maar in sommige wijken zoals Schalkwijk zijn ouderen sterker vertegenwoordigd,’ weet beleidsmedewerker Cultuur Anna Lamberts. ‘We zagen in Amsterdam, Emmen en Leeuwarden mooie voorbeelden van wat Age Friendly Cultural Cities voor ouderen kan betekenen. Dat was een reden voor Haarlem om het programma te omarmen.’ De gemeente schakelde stichting Hart in, het Haarlemse centrum voor cultuureducatie en -participatie.

Onder de noemer Haarlems Goud werden vier op zichzelf staande projecten voor ouderen in het leven geroepen. BuurtBLIK is een video- en storytelling-project, DubbelBelicht een intergenerationeel project met fotografie en journalistiek, Gardensongs een zangproject in samenwerking met singer-songwriter Kathy Ziegler en het Care & Culture koor was een intergenerationeel project waarin zorgorganisatie Kennemerhart en basisschool in eendrachtige samenwerking een koor vormden. ‘De doelen waren dezelfde,’ vertelt projectleider Mariël van Dijk. ‘Zoals ouderen schoonheid en zingeving laten ervaren, eenzaamheid bestrijden, gevoel van eigenwaarde vergroten en ouderen nieuwe ervaringen laten opdoen en nieuwe technieken laten leren.’ Bekijk het filmpje Age Friendly Cultural Haarlem.

Helmond
Helmond is een stad met bijna 100.000 inwoners, waar de vergrijzing een stevig probleem vormt. Daarom omarmen gemeente en culturele instellingen het Age Friendly Cultural Cities-programma. Onder de noemer Lange Leve Cultuur nodigt Helmond kwetsbare ouderen uit om actief aan cultuur te doen, aldus projectleider Kim van Uden. ‘Bovendien willen we in de stad een duurzame samenwerking bewerkstelligen tussen cultuur, zorg en welzijn.’

Helmond heeft het eerste jaar van het tweejarige programma vooral gebruikt om de mening van ouderen te peilen. Daaruit kwam onder meer naar voren dat ouderen behoefte hadden aan schildercursussen, museumbezoek en filmclubs.
Op zich was het culturele aanbod in Helmond prima. Zaak was het meer beschikbaar te stellen voor ouderen. De eerste stap daartoe was het aanbod van de vijf instellingen - theater het Speelhuis, De Cacaofabriek, Kunstkwartier, Museum Helmond, Bibliotheek Helmond/De Peel – laagdrempeliger te maken. Bijvoorbeeld door de toegangsprijs te verlagen, buddy’s te koppelen aan kwetsbare ouderen en locaties rolstoel- en dementievriendelijk te maken. Stap twee was om culturele dagbesteding dichtbij de bewoners in de wijken te realiseren. Bekijk het filmpje Age Friendly Cultural Helmond.

Zeeland
In Zeeland doet niet één maar een zestal gemeentes mee aan het AFCC-programma. In de provincie slaat de vergrijzing bovengemiddeld toe. ‘Veel jongeren trekken weg,’ aldus de Goese wethouder Loes Meeuwisse. ‘Daardoor zal al in 2026 één op de vier inwoners boven de 65 zijn, met alle medische en sociale gevolgen van dien.’ Cultuurparticipatie door ouderen is een sterk middel tegen sociale isolatie. Mede daarom neemt de Zeeuwse Muziekschool met het project Radio Geluk deel aan het programma. Het doel van Radio Geluk is ouderen in Middelburg, Veere, Hulst, Borsele, Goes en Kapelle een of meerdere fijne ervaringen te bieden en zorginstellingen kennis laten maken met de positieve werking van muziek.

Allereerst toog het projectteam naar de zorgcentra en vroeg de ouderen: wat willen jullie? ‘Zeeland is gefragmenteerd en bestaat uit veel gehuchten en eilandjes met allemaal een eigen mentaliteit,’ aldus projectleider Otto Harms. ‘Daarom wilden we maatwerk leveren.’ Het gevolg is een divers aanbod aan muzikale activiteiten in kleine tot grotere verbanden, variërend van koren met een grote bezetting en geheugenkoren speciaal voor dementerenden tot meespeelconcerten. Bekijk het filmpje Age Friendly Cultural Zeeland.